Ter inleiding
Vanaf 2020 is er in ZO Brabant een meetnet opgericht om kennis op te doen van de luchtkwaliteit in de regio. Het heet ILM2 (Innovatief Lucht Meetsysteem, versie 2).
Doel is bewustwording, het bieden van handelingsperspectieven en het ontwikkelen van samenwerkingsvormen voor een gezondere regio. De meeste deelnemers hebben ook het Schone Lucht Akkoord (SLA) ondertekend, waardoor ze streven naar minstens 50% gezondheidswinst in 2030 t.o.v. 2016.
Het ILM2 heeft geen juridische kracht, maar alleen bestuurlijke invloed.
Ligging van de ILM2 in 2024
Na wat aanloopeffecten leidt het meetnet nu tot een jaarlijks rapport. Het laatste heet ‘Jaarrapportage 2024 Regionaal Meetnet ILM2 in ZO Brabant’ (okt 2025) en is te vinden op https://publications.tno.nl/publication/34645069/OcepxZJz/TNO-2024-R12915.pdf . Eindverantwoordelijk is TNO, er is academische medewerking van het RIVM en het IRAS-instituut van de Universiteit van Utrecht.
Bestuurlijk berust het ILM2, behalve bij genoemde instellingen, bij de gemeente Eindhoven, de provincie NBrabant, de GGD Brabant Zuidoost en bij de oorspronkelijke initiatiefnemer, de maatschappelijke organisatie AiREAS.
Financieel wordt het gedragen door de provincie, de Omgevingsdienst ZO Brabant (ODZOB), de 21 gemeenten binnen de MRE-regio Eindhoven-Helmond (minus Bladel), en de gemeenten Boxtel en Meierijstad (die niet in het MRE-gebied liggen).
Het Jaarrapport 2024 gaat over de hele regio en over een aantal thema’s, waarvan het vliegveldgebied er één is. Op https://www.bjmgerard.nl/luchtmetingen-in-zo-brabant-in-2024/ is het volledige verhaal te lezen. Daar staat onder andere een verhaal over de nieuwe, strengere EU-normen vanaf 2030 en het WHO-advies.
Op deze website verschijnt alleen (na enige redactie) het deel dat over het vliegveldgebied gaat.
Het luchthavengebied en Ultrafijn stof (UFP)
Er is op deze site al vaker aandacht besteed aan de luchtvervuiling in het vliegveldgebied in het algemeen, en daarbinnen aan het de UltraFine Particles (UFP) in het bijzonder. Zie (onder andere) https://bvm2.nl/nieuw-onderzoek-naar-luchtkwaliteit-op-en-rond-vliegvelden/ en https://bvm2.nl/luchtmetingen-op-en-rond-eindhoven-airport-in-2022/ ..
Het vliegveld is van 07-23 uur open (met wat ongeplande uitloop), en daarbuiten dicht.
Het vliegveld ligt niet in een niemandsland. Er is zeer druk verkeer op het nabije A2/N2 systeem, en overdag flink wat verkeer van en naar en nabij de ingang.
Er liggen bij het vliegveld drie meetstations, I02 op de kop van de startbaan aan de ZW-kant, I14 idem aan de NO-kant, en I25 naast de baan, nabij de ingang en nabij het platform. De drie meetpunten staan hierboven aangegeven. Ze meten wat andere meetstations ook meten, nl PM10, PM2.5, PM1 en NO2 , en meten bovendien Ultra Fine Particles (UFP, ultrafijn stof) (weergegeven in aantallen per cm3 ).
Van die meetpunten ligt I02 (zuidwestkant) het verst van alle verstoring door andere bronnen af. Dit punt weerspiegelt het getrouwste het vliegveld sec.
Een en ander wordt weerspiegeld in de windrozen per punt. I02 reageert vooral op de startbaan en geeft overdag de grootste concentraties als de wind over de startbaan uit het noordoosten komt. I25 reageert overdag vooral op het platform. ’s Nachts reageren de meetstations op andere bronnen in de omgeving, met name op de A2/N2.
Als men de drie meetstations apart jaargemiddeld meet (dus ook gemiddeld over dag en nacht), geeft dat onderstaand overzicht
Als men de drie meetstations op een hoop gooit en een jaargemiddeld weekverloop uit brouwt voor UFP en NO2 dan geeft dat onderstaande grafiek
De analyse is als volgt:
- De concentraties PM1, PM2.5 en PM10 zijn ongeveer dezelfde als die in het hele stedelijk gebied. Het vliegveld voegt in deze categorieën nauwelijks iets aan de omgeving toe.
- Het vliegveld zorgt wel voor een goed meetbare hoeveelheid UFP
- Het autoverkeer produceert NO2 en daarnaast ook UFP, dat ter plekke van vooral I14 en I25 gemeten wordt. Daarom daalt en stijgt de concentratie UFP op deze stations in de maat met de NO2 -concentratie.
Omdat er in het weekend minder gereden wordt, maar niet minder gevlogen, zit het verband er in het weekend anders uit dan door de week. - Er komt beduidend meer UFP op de drie sensoren van het vliegen dan van de snelweg
TNO stelt in zijn aanbevelingen voor om hieraan verder onderzoek te doen.
Enerzijds kan men beter in beeld proberen te krijgen wat de UFP-invloed van de snelweg versus die van de vliegtuigen is. Dat kan door naar de chemische samenstelling van het UFP te kijken en naar de deeltjesgrootte (hoewel de deeltjesgrootte van zowel auto’s als vliegtuigen een brede en overlappende band bestrijkt, is vliegtuig-UFP gemiddeld kleiner dan auto-UFP).
Anderzijds zou onderzocht moeten worden wat de blootstelling in de woongebieden rond het vliegveld is – daarover is nu niets bekend. Ik zou daar overigens zelf aan willen toevoegen de blootstelling onder belangrijke uitvliegroutes (zie voor een meting in Riethoven in 2016 https://www.bjmgerard.nl/bergeijk-deed-meting-geluid-en-ultrafijn-stof-eindhoven-airport/ ).
Die laatste meting vond overigens plaats toen de startbaan onderhouden werd en daarna weer open ging – het verschil was daar te zien.
Wat BVM2 er van vindt
De Jaarrapportage is vooral een meetrapport. Het is dus een beschrijvend document dat resulteert in beleidsaanbevelingen, vaak gericht op nog meer onderzoek. Wat betreft het vliegveldgebied steunt BVM2 die aanbevelingen. Een paar toevoegingen:
- Men mist aparte aandacht voor roet, en een norm voor UFP en roet
- Er is meer onderzoek nodig rond Eindhoven Airport, met name naar de verspreiding over de regio, niet alleen rond het vliegveld zelf maar ook onder de uitvliegroutes.
- Verder mist men een passage over bronbeleid, zoals minder vliegen en met schonere, synthetische kerosine vliegen. Het rapport gaat alleen over de gevolgen, niet over de oorzaken.
- In 2027 wordt de baan geheel vernieuwd. Het vliegverkeer ligt dan een tijd stil. De vraag is of dat als een natuurlijk experiment gehanteerd zou kunnen worden om een onafhankelijke meting uit te voeren naar de luchtvervuiling door het vliegen.
Dit is niet vanzelfsprekend een succes, omdat de vliegtuigen vervangen worden door bulldozers, asfaltschrapers, dieselmotoren en betonboren die, in elk geval in de nabije omgeving, ook fijn stof veroorzaken.
Het is iets waarover nagedacht zou kunnen worden.
En in het LEO wordt daarover nagedacht
Tijdens het LEO van 02 okt 2025 gaf Slaak Cox een presentatie over het Gezondheidswinstfonds, dat tussen 2023 en 2026 projecten financiert om de collectieve gezondheid van omwonenden van het vliegveld te bevorderen.
Hieronder is een van de sheets van de presentatie afgedrukt.
BVM2 zou het erg positief vinden als dit zou gebeuren.
(LEO, 02 oktober 2025, presentatie Sjaak Cox Gezondheidswinstfonds)
