Een Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA) is een bestuurlijke techniek om alternatieven voor een komende ontwikkeling tegen elkaar af te zetten door allerlei componenten, die daar een rol bij spelen, in geld uit te drukken (‘monetarizeren’).

Het is inherent aan een MKBA dat men ’tarieven’ formuleert. Bijvoorbeeld zus geluid wordt zoveel Euro nadeel, en zus reistijdwinst wordt zoveel Euro voordeel. Dat doet men met alle denkbare componenten en uiteindelijk komt er in alle varianten een streep en een + onder.
De keuze van de tarieven kan een alternatief maken of breken. Als men elke persoon*minuut reistijdwinst met €1000 waardeert, is reistijdwinst al snel de dominerende factor bij de keuze tussen varianten.
Om die willekeur te voorkomen is er als het ware een soort jurisprudentiesysteem ontwikkeld waarin tarieven worden genoemd die fatsoenlijk worden geacht. CE Delft bijvoorbeeld werkt hiermee, en mag ze zelfs helpen ontwikkelen. Zoiets als een boekje met tarieven heet een Werkwijzer MKBA. Voor transportprocessen bestaat een dergelijke werkwijzer. Zie op deze site bijvoorbeeld CE Delft bewijst: HSL doet het beter dan het vliegtuig .

Recent zijn twee luchtvaart-MKBA’s gepubliceerd die volgens de gangbare transportwerkwijzer zijn opgesteld, de MKBA van Maastricht Aachen Airport (2020) en de MKBA van de gemeente Aalsmeer (2021). Beide MKBA’s concludeerden dat de brede welvaart in de omgeving niet is gediend met groei van de luchtvaart, maar in het geval van Aalsmeer met minder luchtvaart op Schiphol en in het geval van Maastricht zonder luchtvaart op MAA. Bij verdere groei wordt Schiphol parasitair en Maastricht Aachen Airport moet dicht .
Dat kwam sommigen niet zo best uit. Aalsmeer werd alvast door het ministerie gediskwalificeerd.
Er bestond al discussie over de uitgangspunten van de MKBA’s voor gebruik in de luchtvaart. Paternotte (D66) en Bruins (CU) hebben in 2019 een motie door de Tweede Kamer gekregen om de uitgangspunten voor MKBA’s voor de luchtvaart te verbeteren. Die aangepaste opzet werd in juli 2021 aangeleverd, maar verzeilde in de formatieonderhandelingen en staat nu geagendeerd voor de Commissie I&W van 24 februari 2022. Vraag is of Paternotte en Bruins blij zijn nu hun geesteskind is opgeleverd.
Lopende de fabricage van de nieuwe Werkwijzer werden dus Aalsmeer en Maastricht aan de bestaande getoetst, met genoemd gevolg.

Bij oplevering bljkt nu dat de tarieven in de nieuwe Werkwijzer dermate in het voordeel van de luchtvaart zijn opgesteld, dat de luchtvaart altijd wint. Dat gebeurt bijvoorbeeld door de kosten van geluidsoverlast fors te onderschatten en waardering voor de reistijdwinst fors te overschatten (en die bovendien fout te berekenen).
Zo’n 50 deskundigen en de GGD hebben geprotesteerd tegen de onderwaardering van de geluidsoverlast, en CE Delft tegen de overwaardering van de reistijdwinst, en onze collega’s van Alliantie Tegen uitbreiding van MAA hebben een integriteitsklacht ingediend bij de Universiteit van Amsterdam tegen een professor die tevens voor SEO meeschreef aan de nieuwe Werkwijzer.
Overigens bleken de voordelen van sluiting en herontwikkeling van Maastricht-Aachen Airport zo groot dat daar zelfs met de nieuwe Werkwijzer niet tegen op te manipuleren viel.
Rond Eindhoven Airport is er op dit moment geen sprake van een MKBA.
Maar ons Beraad Vlieghinder Moet MInder (BVM2) is lid van de landelijke koepel LBBL, waarin ook de Alliantie Tegen uitbreiding van MAA zit. MAA had al een brief op poten naar de Kamercommissie I&W gestuurd (die de nieuwe Werkwijzer dus op 24 februari besprerekt). Het LBBL heeft zich bij deze brief aangesloten.
