Wat is, en waar vind ik, de Evaluatie Luchthaven Eindhoven Overleg van BMC?
De tussentijdse evaluatie van het Luchthaven Eindhoven Overleg (LEO) is onlangs uitgevoerd is door het bureau BMC ( https://www.bmc.nl/ ), naar eigen zeggen gespecialiseerd op ‘bedrijfsvoering binnen de overheid’’. Naar de mening van BVM2 is het rapport gefundeerd op bediscussieerbare frames en ziet het rapport ‘Opwaarts!’ er daarom evenwichtiger uit dan het werkelijk is.
Het rapport is te downloaden via (onder andere) de gemeente Eindhoven via https://eindhoven.notubiz.nl/vergadering/1407105#ai_9634515 , waar het rapport staat, een informatiebrief en een presentatie.
Het rapport is voor het eerst besproken in het LEO van 02 oktober 2025. Er komt een vervolgtraject. Het rapport stelt zowel procedurele als inhoudelijke thema’s aan de orde.
De frames
Het eerste frame ‘Alle belangen zijn vertegenwoordigd’ suggereert dat alle belangen op gelijke basis vertegenwoordigd zijn. Dat is allesbehalve het geval. In het LEO zitten instanties die echt iets te vertellen hebben (dus met doorzettingsmacht), zoals de ministeries, Eindhoven Airport en ook Transavia; instanties met veronderstelde belangen zoals VNO-NCW en Brainport (maar die zijn er nooit); omwonenden die alleen kunnen argumenteren en niets te vertellen hebben; en gemeentes die enige bestuurlijke invloed hebben maar geen doorzettingsmacht.
De situatie lijkt in de verte een beetje op de Sociaal-Economische Raad (SER) waar werkgevers, vakbonden en kroonleden inzitten. Uitgaande van principieel tegengestelde belangen zijn ze het soms over iets verstandigs eens.
Men kan met verschillende politiek-filosofische brillen naar ‘De Polder’ kijken, maar dat voert hier te ver. In dit land is (of was) het ‘polderen’ een geaccepteerde omgangsvorm. Vast staat dat ‘De Polder’ in elk geval alleen maar kan functioneren als er een soort basale notie is van een gemeenschappelijk doel – daar komt de beeldspraak vandaan.
LEO is zoiets als ‘de polder’. Het tweede frame van BMC is dat er een gemeenschappelijk doel is. Dat is er niet. De omwonenden willen rust en slapen, schone lucht en geen klimaataantasting, en nieuwe woningen; Transavia wil vliegen; Eindhoven Airport wil verantwoord bezig zijn maar ook ooit weer uitbreiden; Defensie wil meer ruimte voor zijn militaire functioneren; en gemeentebesturen willen vooral bouwen en ruimtelijke ordening. Een ex-wethouder uit een randgemeente vertrouwde aan een bestuurslid van BVM2 toe dat dat vliegveld van hem van vandaag op morgen mocht verdwijnen. Het civiele vliegen heeft meer nadelen dan voordelen voor de regio.
Onder het LEO ligt niet zozeer een gemeenschappelijk doel, maar een gemeenschappelijk compromis tussen tegengestelde belangen. Dat compromis heet ‘Van Geel’.
Het LEO-poldermodel werkt zolang er uitzicht is op de realisatie van het gemeenschappelijk compromis.
Maar de sfeer verzuurt (‘de Van Geel-spirit erodeert’, dat ziet BMC terecht) om een paar redenen.
- Het centrale geluidsdossier (een 30% kleinere oppervlakte binnen de 35Ke-contour) vordert tergend langzaam. De nieuwe MER, horend bij het nieuwe Luchthavenbesluit, komt op zijn vroegst in 2028 en mogelijk zelfs in 2029. Het is een ware uitputtingsslag geworden. Dat komt onder andere door de stikstofblunder van Defensie en doordat Transavia zijn bedrijfsbelangen onverkort voorop blijft zetten, en mogelijk omdat het ministerie er te weinig bekwame mensen erop zet. Het helpt niet dat er een regering gezeten heeft waardoor de afgelopen twee jaar geheel verspild zijn geweest (om het vriendelijk te zeggen).
- Van Geel werkt alleen met de geluidsruimte op basis van gemiddeld geluid, terwijl na Van Geel (2019), mede uit het PAMV-project van I&W, gebleken is dat ook het aantal vliegbewegingen genormeerd moet blijven worden.
- Geluidsberekeningen zijn erg ingewikkeld en vatbaar voor meer uitleg, zelfs manipulatie. Maar een paar mensen snappen ze na jaren ervaring echt
- Er blijkt bij geluidsberekeningen een kloof te liggen tussen theorie en praktijk, en tussen berekening en meting
- Van het bronbeleid tegen klimaataantasting en luchtvervuiling komt bijna geen ruk terecht. Eindhoven Airport doet zijn best op de paar procent bronbeleid die binnen zijn eigen zeggenschap ligt, en kan geen bronbeleid afdwingen tegen de getankte brandstof die verantwoordelijk is voor bijna 100% van de vervuiling. Eindhoven Airport probeert prijzenswaardig de luchtvaartmaatschappijen met subsidie ertoe te bewegen vrijwillig meer te doen, maar dat tot nu toe tevergeefs. Die geven geen sjoege.
Mevrouw Charlotte Nauta tijdens de presentatie van het BMC-rapport
Het duurt en het duurt en de omwonendenvertegenwoordigers worden oud en moe en graven zich in. En daar komt BMC met zijn derde frame, waarmee de roulering goedgepraat moet worden.
Dat derde frame begint met een subframe waarin een kunstmatige werkelijkheid op papier gezet wordt. BMC doet alsof de omwonenden in het LEO er allemaal zitten vanuit een gemeente. Dat geldt slechts voor sommigen. Men zal in het BMC-rapport tevergeefs naar de termen BVM2 en BOW zoeken. Die actiegroepen bestaan voor BMC niet. Kopinga en Scheffers (voorzitters) zijn uitvoerig geïnterviewd, maar men vindt in de lijst met geïnterviewden slechts een anonieme vertegenwoordiger van de gemeente Veldhoven en Best terug. Dit terwijl de BOW al decennia het belang van de omwonenden vertegenwoordigt, en de koepel BVM2 al bijna twee decennia. Beide met een rechtstreekse legitimatie vanuit de achterban. BMC heeft BVM2 en BOW virtueel laten overlijden.
Waarna het tweede subframe komt, namelijk dat het normaal zou zijn dat afgevaardigden maar een beperkte tijd mogen blijven zitten (bijvoorbeeld twee termijnen). Want ambtenaren en wethouders en zo worden toch ook regelmatig vervangen?
Dat is een verraderlijke redenering. ‘De macht’ rouleert helemaal niet, alleen de verschijningsvorm van de macht rouleert. Achter de wisselende verschijningsvorm van de macht (bijvoorbeeld in de vorm van een nieuwe ambtenaar van I&W) zit een continue kern van de macht (namelijk de kennis en de fte’s en het budget voor ingenieursbureau’s en de doorzettingsmacht op het ministerie). De verschijningsvorm rouleert, het apparaat erachter niet.
Omwonenden hebben geen fte’s en kennis en doorzettingsmacht achter zich staan. Ook de ondersteuning vanuit hun gemeente houdt bepaald niet over (weer vriendelijk gezegd). ‘Afgevaardigde’ is in deze context een groot woord, als het überhaupt al op zijn plaats is.
Omwonenden zijn als het ware zelf hun eigen apparaat en bouwen de kennis gaandeweg op door er lang mee bezig te zijn. Er bestaat geen opleiding of zoiets voor dit werk. Rouleren betekent voor de omwonenden gewoon vernietiging van kennis.
Men kan zich realiter kan afvragen of dit onkunde is van BMC of opzet.
‘Onkunde’ zou begrepen kunnen worden omdat BMC nu eenmaal gespecialiseerd is op bedrijfsvoering binnen overheidsorganisaties. Dat kan werken als een vooroordeel dat het beeld oproept van de spreekwoordelijke man die alleen maar alleen maar een hamer heeft en dan denkt dat alles een spijker is.
Een cynische uitleg zou kunnen zijn dat die vernietiging van kennis de vooropgezette bedoeling is.
Het punt is echter dat het LEO, net als de SER, geen overheidsorgaan is.
Het is binnen deze inherent spanningsvolle constructies aan de organisaties zelf om te bepalen wie ze uit eigen kring voor hoe lang inzetten. Net zo min als de werkgevers bepalen wie er voor het FNV in de SER zit en hoe lang (en omgekeerd), net zo min heeft de tegenpartij zich ermee te bemoeien wie, en hoe lang, BVM2 en BOW mensen in het LEO-veld wensen te brengen. De SER heeft onbeperkte herbenoembaarheid na een zittingsduur van twee jaar.
PSV en Ajax zijn ook geen overheidsorganisaties. De coach van PSV zal het niet in zijn hoofd halen om te eisen dat Davy Klaassen slechts twee jaar voor Ajax mag spelen. Dat gaat de coach van PSV gewoon niets aan. Omgekeerd ook niet.
BVM2-voorzitter Scheffers en BOW-voorzitter Kopinga wezen dit roulerings idee dan ook resoluut af.
Het is overigens bepaald niet zo dat BVM2 en BOW niet zouden willen rouleren. Integendeel, het is taai werk en meer hulp zou erg welkom zijn. Alleen, de huidige, al jaren durende traag traag traag-stagnatie motiveert niet. En dat veel vergaderwerk overdag is motiveert slechts mensen die voor hun betrokkenheid een salaris genieten.
Voor BVM2 sprak Bernard Gerard in de pauze van het informatieve deel mevrouw Nauta die de presentatie van BMC deed. Of ze snapte hoe het in praktijk werkte met actiegroepen die tegen zoiets als het vliegveld en de ministeries opboksen? Nee, ze was erg voor continuïteit in de kennis en dat had ze in elk geval bedoeld. Waarop Gerard de oude Romeinse wijsheid aanhaalde ‘Scripta manent, verba volent’ (wat geschreven is blijft, woorden vervliegen), maar dat leek ze niet helemaal te snappen.
Het LEO tijdens de vergadering van 02 okt 2025 in De Schalm in Veldhoven
Er gaan ook wel dingen goed
De aanwezigheid in het LEO heeft soms ook wel nut, anders zat BVM2 (en het LEO) er niet in (net zoals de SER wel eens tot verstandige plannen komt, zoals het Energieakkoord 2013).
Het informatieve middagdeel wordt breed gewaardeerd.
Van de 30 adviezen uit het rapport-Van Geel
- zijn er 13 afgerond (o.a. de krimp naar 41500 vliegbewegingen; minder vliegtuigen na 23 uur; in beperkte mate meer vlootvernieuwing via luchthaventarieven; de oprichting van een meetnet voor luchtkwaliteit en geluid; en het bestaan va het LEO zelf; de startprocedure NADP1).
- Zijn er (soms na toediening van enig optimisme) 13 min of meer bezig (een nieuw MER en een nieuw Luchthavenbesluit maar traag traag traag; om de paar jaar een GGD-onderzoek; meer bijmenging van duurzame kerosine (wat nog alleen bestaat als intentie annex subsidieaanbod van de directeur van het vliegveld); elektrisch vliegen (vooralsnog peanuts); innovatieve bezigheden in samenhang met Brainport (nog onbekend); poging om de tickettax tot doelbelasting te maken voor duurzame kerosine (tot nu toe mislukt); geld voor uitkoop of bovenwettelijke isolatie van schrijnende gevallen (is gebeurd en een goede zaak); en economische en sociale meerwaarde voor de regio (wordt wisselend, maar niet juichend over gedacht))
- Zijn er vier mislukt of niet opgestart (oa klimaatcompensatieprojecten en meer bestemmingen die beter bij de regio passen (die niet werken omdat Eindhoven Airport daar niets over te vertellen heeft))
Wat verder ook wel een goede passage in het BMC-rapport is dat de regio het advies krijgt om alvast na te gaan denken over wat er na 2030 moet gebeuren (aannemende dat tegen die tijd Van Geel inderdaad uitgevoerd is). BMC noemt het afronden van Van Geel fase i en wat daarna komt fase 2 – zeer diepzinnig.
Er valt veel te zeggen voor een goed opgezette fase 2. Er is immers veel veranderd (Defensie, nieuwe geluidsinzichten, de schaalsprong van de regio en de bijbehorende stedenbouw, bijbehorende ruimtelijke ordening, mogelijk bruikbare nieuwe technieken, het SAF- bijmengprogramma van de EU en heel misschien bruikbaar elektrisch vliegen.
De regio moet in dit verband ook maar eens gaan nadenken of de regio niet beter af was met een kleiner vliegveld.
